สมบัติผู้ดี.ของเด็กสงขลาวัฒนา

เสียงดังลั่นท่องอาขยานก่อนเวลากลับบ้าน ดูจะเป็นภาพซ้ำ ๆ ที่เด็กสงขลาวัฒนาทุกคนจำได้ หนึ่งในบทอาขยานสำคัญที่เด็กโรงเรียนนี้ ได้รับการถ่ายทอดทุกเมื่อเชื่อวัน ก็คือ บทท่องจำที่เรียกว่า "สมบัติผู้ดี"

 เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี 

สมบัติผู้ดี เป็นหนังสือที่ประพันธ์ขึ้นโดย เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี หรือ

นามเดิมของท่านคือ ม.ร.ว. เปีย มาลากุล เกิดเมื่อ พ.ศ. 2414 เริ่มรับราชการเป็นเสมียนในกรมศึกษาธิการ ต่อมาได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเป็นหลวงไพศาลศิลปศาสตร์ และได้รับตำแหน่งอธิบดีกรมศึกษาธิการ ท่านเป็นผู้ที่ได้รับการศึกษา ในด้านภาษาไทยมาเป็นอย่างดี มีความรู้แตกฉาน และได้แต่งหนังสือไว้หลายเล่มด้วยกัน ที่รู้จักกันดีคือ "สมบัติผู้ดี" ซึ่งยังประโยชน์แก่กุลบุตรกุลธิดา ได้ยึดถือเป็นตำราที่มีคุณค่ามาจนทุกวันนี้ ท่านถึงแก่อสัญญกรรม เมื่อวันที่ 14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 245

ผลงานด้านการศึกษา
เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี (หม่อมราชวงศ์เปีย มาลากุล)ได้จัดทำหลักสูตรโรงเรียนเบญจมบพิตร หรือ โรงเรียนมัธยมวัดเบญจมบพิตรในปัจจุบัน ตามพระราชดำริพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

คำว่า “ผู้ดี หมายถึง บุคคลผู้มีความประพฤติดี มีจรรยามารยาทที่ดีทั้งทางกาย ทางวาจา และทางใจ เช่น ย่อมรักษาความเรียบร้อยมีกิริยาอันเป็นที่รัก ไม่ทำอุจาดลามก ใจดี มีสัมมาคารวะ ไม่เห็นแก่ตัว ปฏิบัติการงานดี ซื่อสัตย์สุจริต

ผู้ดี มิใช่เกิดจากบุคคลที่มีชาติตระกูลสูง หรือร่ำรวยด้วยทรัพย์สินเงินทองแต่ประการใด แต่ผู้ดีเกิดจากการฝึกฝนอบรมมาดีทางด้านการกระทำ การพูด ระบบการคิด จรรยามารยาท รู้จักมีกาลเทศะ รวมทั้งมีศีลธรรมและจริยธรรม

ลักษณะของผู้ดี คือ จะทำ จะพูด หรือจะคิดสิ่งใดก็ตามจะไม่ทำให้ตนเองและผู้อื่นเดือดร้อน เมื่อทำ เมื่อพูด เมื่อคิดแล้วผู้รู้ทั้งหลายก็ไม่ติเตียนสิ่งเหล่านั้นในภายหลัง

ดังนั้น ผู้ดี จึงมีคุณลักษณะแห่งความดีที่สามารถมองเห็นได้ด้วยความประพฤติ หรือจริยาได้ ๓ ทาง คือ

กายจริยา คือ การทำดีทางกาย หมายถึง มีลักษณะการยืน เดิน นั่ง นอนที่ดี มีความสุภาพเรียบร้อย ชวนมอง

วจีจริยา คือ การทำดีทางวาจา หมายถึง มีลักษณะการพูดจาปราศรัยที่อ่อนหวาน นุ่มนวล ชวนฟัง

มโนจริยา คือ การทำดีทางใจ หมายถึง มีลักษณะของความนึกคิดทางใจที่ออกมาในความนึกคิดที่ดี ประกอบด้วยมีความเมตตากรุณา มีความปรารถนาดีต่อผู้อื่น

ลักษณะสมบัติของผู้ดีนั้น สามารถแยกประเภทออกได้เป็น ๑๐ หมวด ดังนี้
๑. ผู้ดีย่อมรักษาความเรียบร้อย
๒. ผู้ดีย่อมไม่ทำอุจาดลามก
๓. ผู้ดีย่อมมีสัมมาคารวะ
๔. ผู้ดีย่อมมีกิริยาเป็นที่รัก
๕. ผู้ดีย่อมเป็นผู้มีสง่า
๖. ผู้ดีย่อมปฏิบัติการงานดี
๗. ผู้ดีย่อมเป็นผู้ใจดี
๘. ผู้ดีย่อมไม่เห็นแก่ตัวฝ่ายเดียว
๙. ผู้ดีย่อมรักษาความสุจริตซื่อตรง
๑๐. ผู้ดีย่อมไม่ประพฤติชั่ว”

วันนี้ เสียงท่องอาขยานเหล่านั้น..ไม่ีมีอีกแล้ว คงเหลือเสียงที่ยังก้องอยู่ในความทรงจำ กับคำถามแว่วมากับสายลมในอดีตว่า....

วันนี้... เราได้ดำเนินชีวิตสมกับที่เรา ท่องกันทุกวัน อย่างมั่นคงเพียงใด.